Coronavirus ‘ü Öldürebilen Madde: Bakır!

Coronavirus pandemisi bizi sterilizasyon, hijyen ve günlük yaşam hakkında yeniden düşünmeye itti. Antimikrobiyal maddelerin tarihine baktığımızda çok çarpıcı bir gerçek karşımıza çıkıyor! Bakır coronavirus dahil hemen tüm bakteri ve virüsleri öldürebilen bir madde. Antik uygarlıklar bakırın antimikrobiyal özelliklerini yüzyıllar önce keşfetmişti. Belki yeniden ninelerimizin bakır kupalarına dönme zamanı gelmiştir, ne dersiniz?

Antik dönemde bakırın sağlık için vazgeçilmez olduğuna yapılan vurgu 5000 yıl önceye kadar gidiyor. Influenza (grip virusu), E.coli gibi bakteriler, MRSA gibi süper virusler ve hatta coronavirus katı yüzeylerde 4-5 gün ve hatta daha fazla yaşayabiliyor. Oysa bakır yüzeye konulduklarında dakikalar içinde ölüyorlar. Southampton Üniversitesi araştırmacıları, virusun sadece ölmediğini, adeta paramparça olduğunu söylüyor. 

Yakın zamanlara kadar bakır mutfak eşyalarından su borularına kadar bir çok hayati noktada kullanılıyordu. Bakır doğal, pasif ve antimikrobiyal bir materyaldir. Elektrik veya diğer yöntemlere gerek duymadan kendi yüzeyini sterilize edebilir. 

Bakırın eşya, bina ve diğer yapılarda kullanılması endüstri devrimi ile patlamıştır. Daha sonra elektrik şebekelerinde ve su hatlarının yapımında da kullanılmaya başlanmıştır. 20. yüzyılda plastik, güçlendirilmiş cam, aluminyum ve paslanmaz çelik gibi modern materyallerin çıkmasıyla bakırın tahtı sallanmaya başlamıştır. Bütün sektörler daha ucuz malzeme arayışıyla bakır kullanımından uzaklaşmıştır.

Şimdi araştırmacılar halka açık mekanlarda ve hastanalerde bakırın daha fazla kullanılmasının gelecekteki küresel salgınlar için zorunlu olduğunu ileri sürüyor. COVID-19 salgınını durdurmak için geç olsa bile, önümüzdeki salgınlarda toplu taşımdan, hastanelere, marketlerden evlere bakır kullanmayı düşünmekte fayda var.

Bakırın hastanelerdeki kullanımı ile ilgili ilk makale 1983’de Pittsburgh Medical Center’da yapılan bir araştırmaya dayanıyor. Buna göre, diğer materyallerden yapılan yerlerden alınan sürüntülerde oldukça çok ve ciddi mikrobiyal üreme saptanırken, bakırdan üretilen tuvalet kapı kollarında üreme bulunmamıştır. % 67 bakır % 33 çinko içeren kapı kolları bakteri ve virüsleri öldürürken, % 88 çelik ve % 12 kromdan üretilenler bakteriyel üremeyi etkilememektedir. Bu nedenle bu materyallerden üretilen metal yüzeylerin her gün dezenfekte edilmesi zorunludur.

2015’de Keevil tarafından yapılan çalışmada dünyanın en korkulan mikrobiyal türleri ile çalışılmış ve COVID-19’un bir öncü tipi de dahil olmak üzere, bakırın tüm bakteri ve virüsleri öldürdüğü saptanmıştır. 

Bakırın patojenler üzerindeki etkisi sihir gibidir. Bakır iyonları üzerlerine konan bakteri ve virüslere anında nüfuz ederek onları nükleik asitlerine kadar parçalamakta, adeta parça tesirli bomba gibi patojeni paramparça etmektedir. Bütün genler yokedildiği için mutasyon veya evolusyon da söz konusu olmamaktadır. 

Laboratuar ortamı dışında da özellikle hastane ortamlarında bakır kaplama kullanılmasının faydaları kanıtlanmıştır. 2015’deki bir çalışmaya göre hastane yatakları, tekerlekli sandalyeler, sedyeler gibi yüzeylerde bakır kullanılması ile üç hastanede enfeksiyon oranları % 58 düşmüştür. 2016’da çocuk yoğun bakım ünitesinde yapılan bir çalışmada da etkileyici oranda enfeksiyon riski düşüşü gözlenmiştir.

Burada en büyük sorunun bakırın plastik ve alüminyumdan daha pahalı olmasıdır. Ancak hastane enfeksiyonlarının sadece ABD’de 45 milyar dolar ve 90bin ölüme yol açtığı düşünülürse bu maliyet ihmal edilebilir. 

Bakır EPA tarafından onaylanan ilk antimikrobiyal metal yüzeydir. Çelik endüstrisi de bunu iddia etmiş fakat bunu ispat edemediklerinden EPA’dan ceza almışlardır.