Ozempic TikTok Trendi mi, Bilimsel Tedavi mi?

Ozempic ve diğer zayıflama iğneleri (GLP-1 analogları) hakkında bilmeniz gerekenler

İnternette tam bir mucize olarak sunuluyorlar, ama doktorların gözünde de dikkatli ve doğru hasta seçimiyle kullanılmak kaydıyla, alanın en parlak yeniliklerinden biri. Sosyal medyada dönen o kısa videolar, aslında diyabet tedavisi için geliştirilen GLP-1 reseptör agonistlerinin hikayesini sade bir dille yeniden anlatıyor: Semaglutid, liraglutid, tirzepatid gibi maddeler, vücudumuzda doğal olarak bulunan bir hormonun etkisini taklit ediyor. Bu taklit açlık-tokluk hissini, metabolizmayı ve hatta midenin nasıl çalıştığını köklü şekilde değiştiriyor ve neredeyse gastrik bypass gibi geniş cerrahi müdahalelerin yaptığı metabolik etkileri taklit ediyor. Elbette bunlar isteyen herkesin, hiçbir rehberlik olmaksızın alabileceği ilaçlar değil. Yan etkileri var mı, gerçekten ne kadar kilo kaybettirir, kimler için uygun, kimler için tehlikeli sorularına dikkatle yanıt vermek lazım.

Memorial Şişli Hastanesi Obezite ve Metabolik Cerrahi Merkezi direktörü Op. Dr. Murat Üstün, kilo sorunu olanların aklındaki her soruya bilimsel temellere dayalı olarak cevap veriyor, hepsini korkutmadan ama gerçeklerle yüzleştirerek anlatıyor.

Nereden çıktılar?

• 2000’lerin başında diyabet ilacı olarak sahneye adım atan GLP-1 grubu yeni nesil ilaçların kilo üzerindeki etkisi gözle görülür olunca, kısa süre içinde kilo verdirme amacıyla kullanımları da araştırılmaya ve onaylanmaya başlandı. 2014’te liraglutid – halk arasında bilinen adıyla Saxenda- resmi olarak zayıflama için de reçete edilmeye başlandı.

• Semaglutid -Wegovy adıyla tanıdığımız versiyon- 2021’de, tirzepatid yani Zepbound ise 2023’te tam anlamıyla obezite tedavisi için FDA onayı aldı.

Hatta Wegovy, 2024 yılında 58,2 milyar DKK (yaklaşık 8 milyar dolar) satış yaptı ve bir önceki yıla göre iki kat büyüyerek Danimarka ekonomisinin amiral gemilerinden biri oldu.

Bugünkü Tablo

TikTok etkisi #Ozempic etiketi 1,4 milyar izlenme

Semaglutid (Ozempic) 2024 cirosu 29,3 milyar dolar

Pazarda yıllık büyüme (liraglutid + semaglutid) %11,4 (2024-34 tahmini)

Ünlü Instagram ve TikTok içerik üreticileri bu ilaçları denedikçe paylaşımlarının sayısı hızla arttı ve trend patladı. Beklenmeyen talep bazen diyabetik hastalar için stok sıkıntısına ve “reçetesiz internet versiyonlarına” yönelişeneden oldu. FDA da sahte ürünlere karşı halkı defalarca uyardı. Üretim ve dağıtım koşulları belirsiz olan kopya ilaçların sebep olduğu ciddi sağlık sorunları gündeme gelmeye başlayınca insanlar daha dikkatli olmaya yöneldi. Bu yazı yazıldığı sırada hem Wegovy hem de Ozempic artık ülkemizde yasal ve orijinal olarak temin edilebiliyordu.

Nasıl Çalışır?

Bu ilaçlar midenin boşalma hızını yavaşlatıyor, beyin tokluk merkezini harekete geçiriyor, pankreasta insülin üretimini artırıyor ve açlık hormonu glukagonu baskılıyor. Ortaya çıkan sonuç: daha az açlık hissi, düşen kan şekeri ve uzayan tokluk süresi. Kısaca, mekanizmaları tıbbi camiada artık kabul edilmiş durumda ve bu ilaçların bilimsel olarak işe yaradığı net.

Rakamlarla Etkinlikleri

Uzun süreli çalışmalarda bu ilaçların kilo kaybı üzerindeki etkileri takip edildi ve başarı seviyeleri belirlenip yayınlandı. Aşağıda bazı dikkat çekici örneklere yer veriliyor:

• Semaglutid 2,4 mg uygulamasıyla (STEP-1 verileri) 68 haftada gözlenen ortalama kilo kaybı %12-15 seviyesindedir.

• Tirzepatid 15 mg kullanan bireylerde (SURMOUNT-1 çalışması) aynı sürede %20,9 oranında bir ağırlık kaybı kaydedilmiştir.

• Kardiyovasküler olayların sıklığını azaltma etkileri SELECT araştırmasında açıkça ortaya konmuştur; semaglutid, diyabeti olmayan obez bireylerde bu riski %20 civarında düşürmektedir.

Olası yan etkiler konusuna gelince, her tedavi şeklinin bazı istenmeyen etkileri olabileceği gibi, semaglutid ve tirzepatid için de hafif ya da ciddi diyebileceğimiz şikayetler kaydedilmiştir.

Yan Etkiler ve Görülme Sıklığı

Bulantı %44 Genellikle geçici

İshal/Kabızlık %30 Sıklıkla hafif ile orta arasında seyreder

Kusma %25 Doz ayarlaması kritik

Pankreatit şüphesi 560 vaka, 10 ölüm (BK verisi) Nedensellik bağı üzerinde çalışılıyor.

Safra taşı, mide boşalmasında gecikme, bazen öne çıkan “Ozempic yüzü” ve kas kaybı gibi durumlar ile tedavi sona erince eski kiloya dönüş yaşanabilir; bunlar şu anda sürekli araştırma altındadır.

Kesinlikle kullanılmaması gereken durumlar ise ailede MEN-2 sendromu ya da medüller tiroid kanseri hikayesi bulunan bireylerdir.

Zayıflama İlaçları Obezite Cerrahisini Ortadan Kaldıracak mı?

Bariatrik cerrahiyle ilişki açısından bakarsak, ilaçlarla elde edilen kayıplar ve sağlık kazanımları elbette önemli… Ama obezite sorununa yalnızca bir yöntemle çözüm iddiasıyla değil, gerektiğinde birlikte kullanılan bilimsel çözümlerle ve bütüncül bir anlayışla bakmaktayız. Obezite sorununun kronik, kısmen genetik ve kompleks yapısı nedeniyle, medikal, endoskopik veya cerrahi tüm yöntemleri hasta özelinde değerlendirmekte ve gerektiğinde bu ilaçları tedavi planlarına dahil etmekteyiz.

Bunlar:

1. Köprü (bridging) tedavisi: Ameliyat öncesi yüksek BMI’li hastalarda ameliyat öncesi uygulanan diyete ek olarak kullanımı karaciğer hacmini küçültüp ameliyat riskini azaltabilir.

2. Revizyon desteği: Cerrahi sonrası kilo geri kazanımında 12 aylık GLP1 tedavisiyle anlamlı ek kayıp bildirildi. Böylece kilo geri alımı kontrolden çıkmadan sürecin tekrar raya girmesini sağlayabilir ve ikincil cerrahi müdahaleyi öteleyebiliriz.

3. Alternatif mi, tamamlayıcı mı? Northwestern çalışması, uzun vadede cerrahinin GLP-1 tedavisinden daha düşük maliyetli ve kalıcı olduğunu gösteriyor. Obezite cerrahisi kriterlerine uygun hastalar düşünüldüğünde, GLP-1’ler cerrahinin yerini almak yerine uygun hastada destekleyici rol oynuyor. Etki ve kalıcılık açısından karşılaştırıldığında obezite cerrahisi metotları ilaç tedavisinden 5 kat daha üstün bulundu.

Kimler İçin Uygun?

• BMI ≥ 30 veya BMI ≥ 27 + obeziteye bağlı hastalık.

• Düzenli tıbbi takip ve yaşam tarzı değişimi taahhüdü.

• Tedavi süresi genelde en az 1 yıl, kesilince etkinlik azalabilir.

Dr. Murat Üstün Ne Diyor?

“GLP-1 enjeksiyonları, obeziteyle mücadelede elimizde bulunması gereken bir araç. Ancak mucize değil ve dikkatle, kesinlikle bir obezite merkezi takibinde kullanılmalı. Doktor gözetimi olmadan, gerekli ön tetkikler yapılmadan, özelliklereçetesiz ve bazen sahte ilaçların kullanımı çok ciddi sonuçlar, hatta körlük ve yaşam kaybı riskine kapı aralayabilir. Kalıcı başarı; dengeli beslenme, hareket, psikolojik destek ve gerektiğinde cerrahi ile çok disiplinli yaklaşımla mümkün.”

Özet Mesaj

• Evet, bilimsel: Kontrollü çalışmalarda çift haneli kilo kaybı ve kalp sağlığı kazancı kanıtlandı.

– Elbette, dikkat etmek şart: Sosyal medya heyecanı yan etkirisklerini ve yaşam tarzında yapılması gereken kalıcı dönüşüm gereğini unutturmamalı.

– En iyi sonuç, uzman hekim denetiminde kişiye özel plan, düzenli yaşam tarzı ve gerekirse endoskopik ve cerrahi seçeneklerin de eklenmesiyle sağlanabilir.

Kaynaklar: Tüm sayısal veriler ve çalışma sonuçları hakemli dergiler, FDA/EMA duyuruları ve güvenilir haber ajanslarından derlenmiştir.